…Yəni deyirsən ki, bunlar da bir iş görməlidirlər… ya yox?..
…Deməli, ABŞ Beynəlxalq Dini Azadlıq Komissiyası 2025-ci il üçün hesabatını açıqlayıb. Belə ki, əsas nəticələrdən biri: dini azadlıqların pisləşməsi və repressiyalar qlobal tendensiyadır.
Yenə deməli, komissiyanın ehtimalına görə, bu il “xüsusi narahatlıq doğuran” ölkələrin sayında bir azalma olub.
Amma “Xüsusi izləmə siyahısı”na daxil edilməsi tövsiyə olunan ölkələrin sayının biri artıb.
…Və bu il bütün Mərkəzi Asiya ölkələri qanunu pozanlar qrupuna daxil edilib.
SİA-nın məlumatına görə, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Özbəkistan “Xüsusi izləmə siyahısı”nda “yer alıblar”.
Hesabat dövründə hər üç ölkədə çoxsaylı dini etiqad azadlığının pozulması və ya dini zəmində ayrı-seçkilik halları qeydə alınıb.
Türkmənistan artıq beşinci ildir ki, “xüsusi narahatlıq doğuran” ölkələr qrupuna daxildir (…qeyd edək ki, bu siyahıya Əfqanıstan, İran, Çin, Rusiya, Səudiyyə Ərəbistanı və bir sıra digər ölkələr də daxildir-A.B.). Ötən il hakimiyyət yerli dindarlara təzyiq göstərməklə yanaşı, protestant xristianlara və Yehova şahidlərinə qarşı repressiyaları gücləndirib.
…Hüquq müdafiəçisi və Cənubi Kaliforniya Universitetinin insan haqları professoru Stiv Sverdlov bildirib ki, Tacikistanın dini azadlıq problemlərinin kökləri prezident Emoməli Rəhmonun sovet keçmişində və vətəndaş müharibəsindən əldə etdiyi təcrübədədir:
Tacikistanda, ABŞ Beynəlxalq Dini Azadlıq Komissiyası ekspertlərinin fikrincə, hakimiyyət dini qruplar üzərində nəzarəti gücləndirməkdə, repressiv qanunlar qəbul etməkdə və vətəndaşların öz etiqadlarını sərbəst şəkildə həyata keçirmək hüquqlarını məhdudlaşdırmaqda davam edir. Komissiya repressiyalarda ittiham olunan tacikistanlı məmurların aktivlərinin dondurulmasını və ya onların ABŞ-a girişinə qadağa qoyulmasını təklif edir.
Hesabatda saxlanılan, mühakimə olunan və transmilli repressiyaya məruz qalan ismaili və şiə müsəlmanlara qarşı təqiblər xüsusi qeyd olunur.
ABŞ Beynəlxalq Dini Azadlıq Komissiyası həmçinin “Adətənlərin, bayramların və mərasimlərin tənzimlənməsi haqqında” qanuna “milli mədəniyyətə yad” geyimlərin geyilməsini faktiki olaraq qadağan edən düzəlişləri xatırladır. Baxmayaraq ki, hakimiyyət hansı geyimlərin qadağan olunduğunu rəsmi şəkildə açıqlamayıb; ilk məhdudiyyətlər arasında hicab, niqab və qara dini geyimlər var idi.
…Hesabatda Həcc ziyarətinə maddi maneələrdən də bəhs edilir. Tacikistan hakimiyyəti vətəndaşları həcc ziyarəti üçün deyil, sosial ehtiyaclar üçün pul göndərməyə çağırır, həmçinin səfərin yalnız prezident Emomali Rahmonun ailəsinə məxsus maliyyə qurumu olan Orienbank vasitəsilə ödənilməsini tələb edir.
…2024-cü ilin iyununda hakimiyyət dini bayramlarda “idqardak” adlı ənənəvi uşaq şənliklərinin keçirilməsini, habelə qadınların müsəlman geyimlərinin satışı, idxalı, təbliği və geyinilməsini qadağan edib.
…Stiv Sverdlovun fikrincə, Tacikistanın dini azadlıq problemlərinin kökləri prezident Emomali Rahmon-un sovet keçmişində və vətəndaş müharibəsindən əldə etdiyi təcrübədə dayanır.
Ötən il Tacikistanın Ali Məhkəməsi Yehova şahidlərini qadağan olunmuş “ekstremist” təşkilatlar siyahısına daxil edib.
Sverdlov hesab edir ki, onlar Tacikistanda hakimiyyət orqanlarına tabe olmadıqları üçün təqib olunurlar.
Əli Babayev
