…Rusiya Qazaxıstanda ilk Atom Elektrik Stansiyasının (AES) tikintisi hüququ uğrunda Çinə yarışı uduza bilər.
Çin Milli Nüvə Korporasiyası (CNNC) 5,47 milyard dollara ümumi gücü 2,4 QVt olan iki atom elektrik stansiyasını tikməyə, o cümlədən texnologiyaları bölüşməyə və Qazaxıstan tərəfinə nüvə yanacaq dövriyyəsini tam idarə etmək imkanı verməyə hazırdır.
SİA-nın məlumatına görə, “Kursiv” nəşri yazır ki, bu təklif mayın sonunda Çinin Milli Nüvə Təhlükəsizliyi Administrasiyasının rəhbəri Donq Baotonqla Qazaxıstanın Atom Enerjisi Agentliyinin nümayəndəsi Almasad Satkaliyev arasında keçirilən görüşdə müzakirə olunub.
Danışıqlardan sonra Qazaxıstan tərəfi “AES layihəsinin həyata keçirilməsinin bütün mərhələlərində nüvə və su-ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsində Çin təcrübəsinin öyrənilməsində maraqlı olduğunu bildirib”.
Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentlik (MAQATE) öz növbəsində Qazaxıstanın nüvə elektrik stansiyasının tikintisi məsələsində Çinlə əməkdaşlığa hazır olduğunu bəyan edib.
…Bundan əvvəl respublika hakimiyyəti AES-in tikintisi üçün potensial podratçıların qısa siyahısını tərtib etmişdi. CNNC-dən əlavə, bura Rusiyanın Rosatom, Cənubi Koreyanın KHNP (Korea Hydro & Nuclear Power) və Fransanın EDF (Électricité de France) daxil idi.
Qeyd edilib ki, onlar arasında seçim “iqtisadi məqsədəuyğunluq, texnoloji etibarlılıq və ekoloji təhlükəsizlik” əsasında aparılacaq.
Qazaxıstanın Energetika Nazirliyi təklif olunan variantları öyrənərək qeyd edib ki, AES-in tikintisi 10-15 milyard dollara başa gələcək. Eyni zamanda, 2024-cü ilin sonunda respublika baş nazirinin birinci müavini Roman Sklyar bəyan edib ki, materialların və xidmətlərin qiymətinin qalxması səbəbindən maya dəyəri bir dəfə yarım arta bilər.
Əvvəlcə Qazaxıstan 2022-ci ilin sonuna, sonra isə 2023-cü ilin əvvəlində AES-in tikintisi üçün tərəfdaş seçməyi planlaşdırırdı.
Lakin stansiyanın tikintisinin zəruriliyi məsələsi 2024-cü il oktyabrın 6-da keçirilən referenduma çıxarıldı.
Qazaxstanlı seçicilərin 71,12 faizi tikintinin lehinə, 15 faizi isə əleyhinə səs verib.
Bunun ardınca respublika prezidenti Kasım-Jomart Tokayev bəyan edib ki, Qazaxıstan 2035-ci ilə qədər ilk atom elektrik stansiyasını işə salmağı planlaşdırır.
Onun Almatı vilayətinin Cambıl rayonunun Ulken kəndində, Balxaş gölünün sahilində tikiləcəyi gözlənilir.
Eyni zamanda, respublika ən azı üç böyük atom elektrik stansiyasının işə salınmasını planlaşdırır.
Tikintiyə MAQATE və Ümumdünya Nüvə Operatorları Assosiasiyası (WANO) nəzarət edəcək. Qazaxıstan hakimiyyətinin fikrincə, bu, yüksək təhlükəsizlik standartlarını qorumağa və korrupsiya risklərini minimuma endirməyə kömək edəcək.
Qeyd edilməlidir ki, Qazaxıstan Avstraliyadan sonra dünyada ikinci ən böyük uran ehtiyatına malikdir (müvafiq olaraq 15 və 28 faiz), yerli Kazatomprom isə dünyanın ən böyük uran istehsalçısıdır (2022-ci ildə qlobal tədarükün 43 faizi). Eyni zamanda, Qazaxıstanda artıq atom elektrik stansiyası fəaliyyət göstərirdi: 1973-cü ildən 1999-cu ilə qədər ölkənin qərbində, Şevçenko şəhərində (1991-ci ildən – Aktau) Şevçenko AES Magistau Atom Elektrik Stansiyasının bazasında işləyirdi. Bununla belə, bu stansiyadakı BN-350 reaktoru potensial olaraq silah dərəcəli plutonium-239 istehsal edə bilər.
Bu səbəbdən onun istismardan çıxarılması qərara alınıb.
Əli Babayev
.jpg)
