Hindistan və Pakistan arasında may ayında atışma mübadiləsindən sonra qurulan atəşkəs getdikcə kövrək olur. Hindistanın baş naziri Narendra Modi bildirib ki, “Dehli İslamabadın dəstəyi ilə həyata keçirilən istənilən yeni terror hücumu”na BrahMos qanadlı raket zərbələri ilə cavab verəcək. Aprelin sonunda Kəşmirin Hindistan hissəsinə sızan silahlılar 26 hindu turisti öldürüblər. Pakistanı yeni döyüş helikopterləri ilə təmin edən Çin dolayı yolla bu ikitərəfli münaqişəyə cəlb olunub. Moskva Hindistanın aparıcı silah təchizatçılarından biri olaraq qalır. BrahMos Rusiya-Hindistan birgə raketidir.
Həm Rusiya, həm də Çin Hindistan və Pakistan arasındakı münaqişənin sülh yolu ilə həllinin zəruriliyindən danışırlar. Bu, hər iki gücün riayət etdiyi diplomatik xəttdir. Amma hərbi-texniki əməkdaşlıq sahəsi də var ki, Moskva və Pekinin bir-biri ilə ziddiyyət təşkil edən tərəfdaşları var. Çin Pakistana hərbi əməliyyatlar üçün nəzərdə tutulmuş Z-10ME helikopterləri tədarük edib. Çinin ixrac etmək niyyətində olduğu bu yeni model döyüş maşınları Himalay dağlarında Hindistanla sərhəddə də yerləşdirilib.
Aydındır ki, tərəflər silah sövdələşmələrini gizli saxlamağa çalışırlar. Buna görə də ekspert Rikardo Qrossi Avrasiya qitəsindəki vəziyyəti işıqlandıran portalda Pakistanın quru qoşunlarının dəstəyində iştirak edən Z-10ME helikopterinin görüntülərinə istinad edir. Üstəlik, bu video Pakistan ordusunun zabiti tərəfindən hazırlanıb. Pakistan-Çin münasibətlərinin bütün kontekstinə nəzər salsaq, videonun həqiqiliyinə şübhə etmək olmaz. Əfqanıstan, İran, Çinin Sincan-Uyğur Muxtar Rayonu və Hindistanla həmsərhəd olan Pakistan Pekin baxımından böyük strateji dəyərə malikdir.
Pekin və İslamabad 1950-ci ildə diplomatik əlaqələr qurublar. İslamabad həmişə Çinə Pakistanın Kəşmirlə bağlı ərazi mübahisəsi olan Hindistana qarşı çəkisi kimi baxıb. 1965-ci ildə Pakistan-Hindistan müharibəsi zamanı Pekin Pakistana hərbi yardım göstərdi. Sonradan bu qarşılıqlı əlaqə nüvə silahı sahəsinə də yayıldı. Çinin yardımı Pakistanın 1998-ci ildə ilk nüvə sınağını keçirməsinə kömək etdi. Çinin şimal-qərbini Ərəb dənizi ilə birləşdirməyi nəzərdə tutan Çin-Pakistan İqtisadi Dəhliz layihəsinin işə düşməsindən sonra iki dövlət arasında münasibətlər yeni səviyyəyə yüksəlib. Bu məqsədlə Çinin köməyi ilə Qvadar limanı genişləndirilib.
Uzunmüddətli perspektivdə dəhliz Yaxın Şərqdən neft tədarük edərkən Çinə Malakka boğazından yan keçməyə kömək etməlidir ki, bu da ABŞ-la münaqişə vəziyyətində asanlıqla bağlana bilər. Dəhliz daxilində bəndlərin, yolların və digər infrastruktur obyektlərinin dəyəri 62 milyard dollardır. Həm Pakistan, həm də Çinlə ərazi mübahisələri olan Hindistan isə iki cəbhədə silahlı toqquşma ehtimalını planlaşdırmağa məcburdur. Bu baxımdan, ölkə müstəmləkəçilikdən azad edildikdən dərhal sonra Moskva ilə başlayan əməkdaşlıq həm siyasətçilər, həm də cəmiyyət arasında geniş dəstək tapır. Modi BrahMos raketlərindən istifadənin mümkünlüyü barədə danışarkən bunu nəzərə alıb. Bu silah növünün istehsalı üzrə birgə müəssisə 1995-ci ildə yaradılıb. O, iki çayın – Brahmaputra və Moskvanın şərəfinə adlandırılıb. Tərəflər birgə raketi təkmilləşdiriblər. Əvvəlcə quru silah idi, daha sonra təyyarələrdən və dəniz gəmilərindən zərbələr üçün uyğunlaşdırıldı. May ayında isə şimaldakı Uttar Pradeş əyalətinin paytaxtı Lakxnauda bu raketləri istehsal edən zavod açılıb. Yeni model əvvəlkindən daha az çəkiyə malikdir və 300 km-dən çox məsafə qət edir, bu da onu hər iki potensial düşmənlə müharibədə nəhəng silaha çevirir.
Hazırda Hindistanda əsas silah tədarükçüsü kimdir sualına birmənalı cavab vermək çətindir. Bu, hansı seqmentdən söhbət getdiyimizdən asılıdır. Hindistanda üç növ qoşun var və onların hər biri satınalmanı müstəqil şəkildə həyata keçirir. Bununla da Hindistanın Müdafiə Nazirliyi xarici istehsalçıların maraqlarını dəstəkləməyə çalışır. Rusiya VMS üçün əsas tədarükçü olaraq qalacaq – Fransa və İsrail üçün də, Rusiya üçün də əsas şey Ukraynada savaş bitdikdə, hərbi əməliyyatlar dayandırıldıqda, silahlar yeni bir yerə qoyulmalı olacaq. Qalib gələcək, hələ dəqiq deyil. Hindistanın “BrahMos” hücumlarının yeni bir terror aktı olacağı təqdirdə baş verməsi tamamilə mümkündür. Raketin may ayında baş verən son toqquşmalar zamanı buraxıldığına dair təsdiq var
V.VƏLİYEV
