Türkiyə MİT-in rəhbəri İbrahim Kalın Benqaziyə səfər edib
Liviya Milli Ordusunun (LMO) komandanı Xəlifə Haftar Türkiyə Milli Kəşfiyyat Təşkilatının (MİT) rəhbəri İbrahim Kalını qəbul edib. Danışıqlar Ankara ilə bir vaxtlar Afrikada təsirinin genişlənməsinə qarşı çıxan şərq Liviya hakimiyyəti arasında ilk yüksək səviyyəli təmaslar olub. Türkiyə keçmiş Cəmahiriyyənin bu hissəsində öz mövqeyini gücləndirməyə və Haftarın Şərqi Aralıq dənizində hansı təsir dairələrinin olması barədə Türkiyənin baxışını qanuniləşdirəcək dəniz sərhədləri ilə bağlı razılığa gəlməyə inandırmağa çalışır. Haftar MİT direktorunu Liviyanın şərqinin iqtisadi və hərbi paytaxtı Benqazidə qəbul edib. LMO-nun digər nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilən danışıqlar Türkiyə ilə Liviya arasında ikitərəfli əlaqələrin inkişafına həsr olunub. Türkiyə mediası bunu ilk təmaslar adlandırıb.
İbrahim Kalınla görüş Türkiyənin hərbi freqatının Benqazi limanına tarixi səfəri fonunda baş tutub və bu səfər zamanı tərəflər arasında hərbi səviyyədə danışıqlar aparılıb. Liviyanın şərqindəki dialoqa LMO komandanının müavini və Quru Qoşunlarının rəhbəri Səddam Haftar, Xəlifə Haftarın oğlu və onun böyük ehtimal varisi də qatılıb. LMO uzun müddət Türkiyəyə qarşı çıxmasına baxmayaraq, əsasən prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Liviyanın qərb hissəsinə rəhbərlik edən, beynəlxalq təşkilatkar və dünya birliyi tərəfindən legitim hesab edilən Tripoli rəhbərliyinə rəğbəti var idi. Bu gün Haftar və Ankara ikitərəfli əlaqələri gücləndirirlər. Aprel ayında Səddam Haftar Ankaraya səfər edib və müdafiə naziri Yaşar Gülər ilə danışıqlar aparıb. Onlar “iki ölkə arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsi yollarını, həmçinin qarşılıqlı maraq doğuran bir sıra regional və beynəlxalq məsələləri” müzakirə ediblər. Regional mediada yayılan versiyalardan birinə görə, LMO komandirinin oğlu Ankara ilə Türkiyənin bir vaxtlar müxalif düşərgəyə – Tripoliyə tədarük etdiyi türk müdafiə məhsullarının mümkün alışını müzakirə edib.
Qətərin The Middle East Eye (MEE) portalının məlumatına görə, Ankara Şərqi Liviyanı Türkiyə tərəfi ilə Tripoli arasında 2019-cu ildə bağlanmış dəniz müqaviləsini qəbul etməyə inandırır. Müqavilənin mətni əslində Yunanıstan və Kiprin Şərqi Aralıq dənizindəki bəzi müstəsna iqtisadi zonalar üzrə hüquqlarını gözardı edir və Türkiyənin bölgədəki təsir dairələrinə baxışını təsbit edir. Müqavilə layihəsini təkcə bir vaxtlar Ankaranın təsirinə qarşı çıxmaq üçün Haftarla əlaqə qurmağa çalışan Afina və Lefkoşa deyil, həm də Avropa paytaxtları pisləyir. Ola bilsin ki, Şərqi Liviya hakimiyyətinin bu layihəyə qoşulması Avropa İttifaqının tənqidinə səbəb olsun.
Versiyalardan birinə görə, Ankara Haftarla təmaslar vasitəsilə qruplaşmalar arasında toqquşmalarda boğulan Tripoliyə dolayı təzyiq göstərməyə çalışır. Bu günlərdə Tripolinin qərbində yerləşən Urşafana şəhərində Milli Razılıq Hökumətinə (MRH) sadiq 55-ci batalyonun komandiri Məmmər əd-Daviyə silahlı hücum edilib. Hərbi rəhbərin korteji naməlum silahlı qrup tərəfindən atəşə tutulub. Və bu, MRH-ə yaxın komandirlərə qarşı sui-qəsdlə bağlı ilk hadisə deyil. May ayında prezident şurasında təhlükəsizlik və sabitliyin qorunması aparatının rəhbəri Abdel Qani əl-Kikli paytaxt regionunda genişmiqyaslı toqquşmalara səbəb olan pusquda öldürülüb. Bu vəziyyətdə Liviyanın şərqində vəziyyət daha stabil və proqnozlaşdırıla bilən görünür, çünki LMO təhlükəsizlik sahəsində demək olar ki, əsas dayaqdır.
Ankara uzun müddətdir ki, Liviya vətəndaş münaqişəsinə əvvəlki birtərəfli yanaşmasını aradan qaldırmağa çalışır. Türkiyə biznesləri Misir və Əmirlik ilə birlikdə ölkənin şərqindəki layihələrdə fəal iştirak edir, Türkiyə təmsilçiləri Misirlə birlikdə LMO nümayəndələri ilə danışıqlar aparır və son vaxtlar Haftarın oğulları Türkiyə ərazisində Ankara ilə birbaşa dialoq aparırlar. Aydındır ki, belə bir strategiya regionda daha geniş manevrlər üçün məkana sahib olmaq imkanı verir. Hətta Liviyanın qərb hissəsində tamhüquqlu türk hərbi bazalarının formal yaradılması üçün şərqdən razılığın – razılaşmanın ratifikasiyasına ehtiyac var.
Mahiyyətcə özəl hərbi şirkətlər təkcə Liviyanın qərb hissəsinin təhlükəsizlik qüvvələri deyil. Keçmiş Cəmahiriyyənin şərq hissəsində təhlükəsizlik sahəsində də qüvvələr balansında problemlər var. LMO və ona rəhbərlik edənlər arasında da rəqabət var, cənub tayfalarının xüsusi mövqeyi var, Haftar onları öz tərəfinə çəkə bilib, lakin onun imkansızlığı halında özlərini tamamilə proqnozlaşdırıla bilməyəcək şəkildə apara bilərlər. Türkiyənin Liviyanın şərqindəki səhra bölgələrində layihələrə girməyə çalışması təsadüfi deyil.
V.VƏLİYEV
