“İnsanlar ChatGPT ilə danışaraq anonim, mühakiməsiz və rahat şəkildə özünüifadə edir”

“Müasir dövrdə insanların öz dərdlərini ChatGPT ilə bölüşməsi getdikcə daha çox rast gəlinən bir haldır. Bunun səbəbləri həm sosial, həm psixoloji, həm də texnoloji amillərlə bağlıdır”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında psixoloq Fidan Nizamova deyib.

Onun sözlərinə görə, insanlar süni intellektlə danışarkən özlərini daha təhlükəsiz hiss edirlər. Çünki qarşılarında canlı bir insan yox, neytral və mühakiməsiz cavab verən bir sistem var. Bu, onlarda “məni heç kim qınamayacaq” düşüncəsini yaradır. İnsan təbiəti etibarilə qəbul olunmaq və anlaşıldığını hiss etmək istəyir. ChatGPT isə məhz bu ehtiyaca cavab verərək insanlara dinləyici rolunda dəstək olur: “İkinci mühüm məqam odur ki, insanlar çox vaxt yaxınlarına və ya dostlarına öz problemlərini danışmaqdan çəkinirlər. Bunun səbəbi həm qorxudur -yəni, “ya məni başa düşməsələr, ya da sözlərimi başqaları ilə paylaşsalar?” narahatlığı – həm də günahkarlıq hissidir. Bir çox insan sevdiklərini öz problemləri ilə yükləmək istəmir. Amma ChatGPT bu yükü bölüşməkdə bir vasitə rolunu oynayır: o, nə yorulur, nə əsəbiləşir, nə də söhbəti kəsir. Bu isə danışanı daha rahat və sərbəst edir.

Üçüncü səbəb isə müasir dünyanın sürətidir. İnsanların əksəriyyəti iş, təhsil və məişət qayğıları arasında terapevt qəbuluna getməyə vaxt tapa bilmir. Bundan əlavə, psixoloji yardım hələ də bəzi cəmiyyətlərdə tabu kimi qəbul olunur və insanlar başqalarının “psixoloqa gedir” deməsindən çəkinirlər. ChatGPT bu məqamda onlara anonimlik təmin edir və dərhal cavab almaq imkanı yaradır.

Psixoloji baxımdan bu davranışın bir neçə müsbət tərəfi var. Birincisi, insanlar danışaraq içlərində yığılan gərginliyi azaldır. Danışmaq emosional yüngülləşməyə səbəb olur və insanı rahatladır. İkincisi, öz dərdlərini yazmaq və cavab almaq insanda refleksiya yaradır – yəni, o, problemə başqa bucaqdan baxa bilir. Bu, bəzən çıxış yolunun öz daxilində olduğunu görməyə kömək edir.

Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, süni intellekt yalnız ilkin psixoloji dəstək funksiyası daşıya bilər. Yəni, bu, tamamilə terapevtik müalicəni əvəz etmir. Çünki insanın dərin psixoloji problemləri, travmaları və kompleksləri yalnız peşəkar psixoloq tərəfindən uzunmüddətli prosesdə işlənə bilər. Amma ChatGPT insanların özünü ifadə etməsi, danışaraq rahatlaması və ilkin dəstək alması üçün faydalı bir vasitədir”.