Nikol Paşinyanın Astanaya səfəri gözlənilir
Astana sülh bəyannaməsi imzalandıqdan sonra Ermənistanın baş nazirinin səfərinə hazırlaşır. Prezident Qasım-Jomart Tokayev Ermənistan və Azərbaycan arasındakı tarixi razılaşmanı həm regional əməkdaşlığı, həm də Ermənistanla ikitərəfli əlaqələri aktivləşdirmək üçün fürsət kimi qiymətləndirir. Qazaxıstan rəhbərinin sözlərinə görə, ölkə gələcək danışıqlar üçün platforma olmağa və intensiv iqtisadi əməkdaşlığı təşviq etməyə hazırdır ki, bu da Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın qarşıdakı səfərini regional sabitlik və iqtisadi artım üçün əlamətdar hadisəyə çevirir.
Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanla telefon danışığı aparıb. Bu barədə Akordanın (Qazaxıstan prezidentinin administrasiyası) mətbuat xidməti məlumat yayıb. “Qazaxıstan prezidenti Vaşinqtonda Ermənistan və Azərbaycan arasında sülhün bərqərar olması haqqında Bəyannamənin imzalanması münasibətilə Ermənistan hökumətinin başçısını hərarətlə təbrik edib”, – məlumatda deyilir.
Bu sənəd tarixi əhəmiyyət kəsb edir və onun imzalanması “digər şeylərlə yanaşı, Nikol Paşinyanın güclü siyasi iradəyə və öz dövlətinin milli maraqlarına strateji baxışa malik siyasətçi kimi görkəmli keyfiyyətləri sayəsində mümkün olub. Bəyannamə Cənubi Qafqazda genişmiqyaslı beynəlxalq əməkdaşlığa və Qazaxıstanla Ermənistan arasında daha intensiv iqtisadi və investisiya əməkdaşlığına yol açır”, – Akorda hesab edir.
Nikol Paşinyan isə öz növbəsində “Qazaxıstanın Ermənistan və Azərbaycanı barışdırmaq üzrə fəaliyyətini müsbət qiymətləndirib. O, qarşılıqlı əməkdaşlıq haqqında yeni sazişlərin imzalanması üçün bu il Qazaxıstana səfər etməyə hazır olduğunu təsdiqləyib”.
Cənubi Qafqaz politoloqlar klubunun rəhbəri İlqar Vəlizadə hesab edir ki, Qazaxıstan öz dialoq platformasını təklif etməklə, münaqişədən sonrakı dövrdə stabilləşdirici rol oynaya bilər. “Qazaxıstanın diplomatik vasitəçilik təcrübəsi var, bu təcrübə artıq sınaqdan keçirilib, məsələn, Suriya üzrə Astana formatında”, – deyə Vəlizadə bildirib.
Erməni politoloq Armen Xanbabyan isə qeyd edib ki, Vaşinqtonda gələcək Ermənistan-Azərbaycan sülh müqaviləsinin mətninin paraflanmasından sonra beynəlxalq biznesin Ermənistana marağı artmağa başlayır. “Bu, başa düşüləndir. Uzun illər Azərbaycan və Türkiyə tərəfindən blokadada olan ölkə 30 ildən artıqdır ki, bütün ciddi beynəlxalq iqtisadi layihələrdən, regional və qlobal logistika zəncirlərindən faktiki olaraq kənarda qalıb. Nikol Paşinyan daha çox yaxşı niyyət kimi qəbul edilib, lakin ölkə üçün real imkan deyil”. Onun sözlərinə görə, Vaşinqton sazişinin bağlanması ilə vəziyyət dəyişib. Tokayevin bəyannamənin Cənubi Qafqazda genişmiqyaslı beynəlxalq əməkdaşlıq üçün imkanlar açması və Qazaxıstanın Ermənistanla qarşılıqlı fəaliyyətinin genişlənməsinə töhfə verəcəyi barədə sözləri də faktı təsdiq edir. “Həqiqətən də, Prezident Trampın dəstəklədiyi və Azərbaycanı onun eksklavı olan Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə birləşdirəcək marşrut işə başlayanda Qazaxıstan və Ermənistan qarşılıqlı faydalı iqtisadi əlaqələri əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirə bilər, çünki əvvəllər keçilməz olan logistik maneələr aradan qalxacaq. İndiyə qədər istənilən yük Ermənistandan Qazaxıstana hava yolu və ya əksinə, dəmir yolu və ya dəmir yolu ilə yalnız Ermənistandan Gürcüstana və ya əksinə uzun marşrutla gedə bilərdi. Bütün bu illər istisna edildi və tam hüquqlu sülh bağlandıqdan və “Tramp marşrutu” yarandıqdan sonra hər iki istiqamətdə qatarlar Azərbaycan ərazisindən keçə biləcək ki, bu da yüklərin çatdırılma müddətini əhəmiyyətli dərəcədə azaldacaq”.
Maraqlıdır ki, İrəvanda Sülh Bəyannaməsinin imzalanması ərəfəsində Ermənistanın ərazi idarəetmə və infrastruktur naziri David Xudatyanla Qazaxıstanın səfiri Bolot İmanbayev arasında danışıqlar aparılıb. Həmsöhbətlər nəqliyyat və enerji sektorları ilə bağlı məsələləri müzakirə ediblər. Həmçinin iki ölkə arasında birbaşa aviareyslərin açılmasının zəruriliyi qeyd edilib. Bununla belə, ölkələr arasında ticarət keçən ildən, Ermənistan prezidenti Vaaqn Xaçaturyanın oktyabrda səfər etdiyi, Qazaxıstan-Ermənistan Biznes Forumunun keçirildiyi vaxtdan daha da sürətlənməyə başlayıb. Tədbirdə iki ölkənin işgüzar dairələrinin 150-dən çox nümayəndəsi, dövlət qurumlarının, milli şirkətlərin, sənaye və regional biznes assosiasiyalarının rəhbərləri iştirak ediblər. Ermənistanın iqtisadiyyat naziri Gevorq Papoyanın sözlərinə görə, forum əməkdaşlığın yeni sahələrinin inkişafı, qarşılıqlı faydalı işgüzar əlaqələrin qurulması üçün yaxşı imkan yaradıb, həmçinin iki ölkənin ticarət-iqtisadi əməkdaşlığın dərinləşməsində maraqlı olduğunu təsdiqləyib. O, iki ölkə arasında qarşılıqlı ticarət dövriyyəsinin 2024-cü ilin oktyabrınadək 2,4 dəfə artaraq 2023-cü ilin sonuna 53,1 milyon ABŞ dolları təşkil etdiyini vurğulayıb. Qazaxıstan Respublikasının ticarət və inteqrasiya naziri Arman Şakəliyev forumu tarixi adlandıraraq, yeni imkanların – təkcə bir-birini deyil, həm də üçüncü ölkələrin ixrac marşrutlarının bir-birini tamamlaması ilə bağlı olduğunu qeyd edib. Son məlumatlara görə, Qazaxıstandan Ermənistana ixrac 33,5 milyon dollara çatıb, yastı prokat məmulatları, emal olunmamış alüminium və kağız pulpa əsas məhsullardır. Qazaxıstanın ixrac etdiyi məhsulların siyahısına plastik məmulatlar, müxtəlif içkilər, qara metal məmulatları və qənnadı məmulatları da daxildir.
Öz növbəsində Qazaxıstan Ermənistandan 19,6 milyon dollar dəyərində mal idxal edir. İdxalın liderləri etil spirti, soyuducu və dondurucu kameralar, həmçinin dərman vasitələridir. Ümumiyyətlə, Ermənistan idxalı içkilər, kosmetika, elektrik avadanlıqları və boyalar da daxil olmaqla geniş çeşiddə məhsulları əhatə edir.
Ticarət əməliyyatları ilə yanaşı, investisiya əməkdaşlığında da artım var. Son üç ildə Qazaxıstan iqtisadiyyatına birbaşa Ermənistan investisiyaları 11 milyon dolları ötüb. Ekspertlər Avrasiya inteqrasiyası çərçivəsində tərəfdaşlığın gələcək inkişafı üçün əhəmiyyətli potensialı qeyd edirlər. Xüsusilə, İranla azad ticarət zonasının yaradılması, şəhərsalma, təhsil və elm kimi sahələrdə təcrübə mübadiləsi, o cümlədən metallurgiya, kənd təsərrüfatı, əczaçılıq, informasiya texnologiyaları sektoru, nəqliyyat, energetika və turizm sahələrində birgə layihələrin hazırlanması əməkdaşlıq üçün perspektivli istiqamətlərdir. Armen Xanbabyan əmindir ki, Astana ilə İrəvan arasında qarşılıqlı əlaqə Türkiyə Ermənistanla sərhədlərini açanda xüsusilə güclənəcək. Şübhəsiz ki, bu məsələlərin bütün spektri Paşinyanın bu ilin sonuna qədər baş tutacaq Astanaya səfəri zamanı müzakirə olunacaq. “Lakin hazırda bu cür planların çox tez həyata keçiriləcəyini gözləməyə dəyməz. Çətin ki, sülh müqaviləsinin paraflanmış mətni bu ilin sonuna qədər yekun sənəd formasını alsın”, – ekspert vurğulayıb.
V.VƏLİYEV
P.S. Məqalədə Qazaxıstan mediasına istinadlar var.
.png)
