Türkiyə nizami Suriya ordusunu öz şablonlarına uyğun olaraq yenidən təşkil edir
Türkiyə və Suriya hərbi saziş imzalayıblar ki, Ankara cənub qonşusuna ordunun yenidən qurulmasına kömək edəcək, həmçinin onu yeni silah sistemləri ilə təmin edəcək. Türkiyə Müdafiə Nazirliyinin avqustun 14-də açıqladığı kimi, onlar keçid hökumətinə hücum imkanlarını gücləndirməkdə hərtərəfli kömək etmək istəyirlər. Həmin gün Türkiyə Müdafiə Nazirliyində keçirilən brifinqdə onlar bir gün əvvəl Ankara ilə Dəməşq arasında müdafiə sahəsində bağlanmış sazişdən danışıblar. “Memorandumun məqsədi hərbi təlim və əməkdaşlığın əlaqələndirilməsi, planlaşdırılması, məsləhətləşmələrin aparılması, məlumat və təcrübə mübadiləsi, hərbi texnikanın, silah sistemlərinin, texniki vasitələrin və əlaqədar xidmətlərin alınmasının təmin edilməsidir”, – Respublika Hərbi İdarəsindən bildiriblər.
Ankara ayrıca hökumət əleyhinə keçmiş qrupların üzvlərindən formalaşan Suriya ordusunun ciddi yenidənqurmaya ehtiyacı olduğuna və onların nizam-intizam, hərbi hazırlıq və döyüş potensialındakı çatışmazlıqlarına diqqət çəkib. Ankara ilə Dəməşq arasında sənəd bir gün əvvəl, avqustun 13-də yüksək səviyyəli Suriya nümayəndə heyətinin Türkiyə paytaxtına səfərindən sonra imzalanıb. Həmin vaxt bildirilmişdi ki, saziş müdafiə sahəsində əməkdaşlığın gücləndirilməsi, xüsusi bacarıqların öyrədilməsi, terrorizmə qarşı mübarizə, minalardan təmizləmə, kibermüdafiə, hərbi mühəndislik, maddi-texniki təminat və sülhməramlı əməliyyatlar sahəsində bir sıra proqramların həyata keçirilməsi sahəsində əməkdaşlığın gücləndirilməsi məqsədilə hərbi qulluqçular arasında müntəzəm təcrübə mübadiləsini təmin etmək məqsədilə hazırlanıb. Ərəb mediasının məlumatına görə, memorandum iki ölkə arasında daha geniş hərbi əməkdaşlıq paktına dair aylarla davam edən danışıqların nəticəsi olub və müzakirəsi Bəşər Əsəd hökumətinin süqutundan sonra başlayıb.
Hazırkı hərbi müqavilə Dəməşq üçün mühüm məqamda bağlanıb. Mənbələrin The National-a verdiyi məlumata görə, ABŞ administrasiyası Suriyanın müxtəlif bölgələrində davam edən etnik və dini toqquşmaların qarşısını almaq üçün ordunu cihadçı keçmişə malik yaraqlılardan təmizləmək üçün Suriya hökumətinə təzyiq edir. Eyni zamanda Dəməşqin hökumətə texnokrat nazirlər təyin edəcəyi gözlənilir. “The National”-ın mənbələri bildirirlər ki, Amerika tərəfi illərlə vətəndaş qarşıdurması nəticəsində dağıdılmış Suriya infrastrukturunun yenidən qurulması üçün vəsait toplamaq üçün beynəlxalq donorlar koalisiyasını bir araya gətirməyi vəd edib.
ABŞ hesab edir ki, yeni Suriya ordusunda açıq-aşkar cihadçı ünsürlərin olması ölkənin indiyədək ayrı-ayrılıqda mövcud olan əyalətlərində (Druz azlığının olduğu cənub bölgələri və kürd birləşmələrinin nəzarətində olan şimal-şərq) vahid dövlət institutlarına inteqrasiya etmək istəklərini itirməkdə olan amildir. Nə kürdlər, nə də druzlar hələ də Dəməşqin qaydaları ilə oynayıb-oynamayacağına dair konsensusa gələ bilməyiblər. Bu vəziyyətdə respublikada separatizm meylləri artmaqda davam edəcək və Əsədin və ordusunun sürətli qaçışından sonra formalaşan dövlətin özü öz-özünə məhv ediləcək, The National-ın mənbələri Amerika rəsmiləri arasında əhval-ruhiyyə barədə deyirlər. Türkiyənin yardımının indiki Suriya ordusuna hansı görünüş verəcəyi böyük sual olaraq qalır.
Yaxın Şərq üzrə ekspertlər qeyd edirlər ki, Ankaranın keçmişdə hökumət əleyhinə qruplara verdiyi dəstəyi nəzərə alsaq, Suriya və Türkiyənin yeni hakimiyyət orqanları arasında əməkdaşlıq məntiqli görünür, lakin onların münasibətlərində hər şey o qədər də şəffaf və hamar deyil. Dəməşq sünni monarxiyaları və Qərb üçün Suriya-İran münasibətlərinin əvvəlki zəhərli təcrübəsini nəzərə alaraq, bir aktordan birbaşa asılılıqdan uzaqlaşmağa və çox güman ki, çoxşaxəli əlaqələr sistemi qurmağa çalışır. Suriyanın Xarici İşlər Nazirliyi və Müdafiə Nazirliyi rəhbərlərinin Moskvaya son səfəri nəinki az-çox qorunub saxlanılan razılaşmaları bərpa etmək, həm də müxtəlif ölkələrin maraqları arasında tarazlıq yaratmaq cəhdidir. İsrail və bir sıra Fars körfəzi ölkələri isə Türkiyə və Suriyanın maraqlarına zidd olaraq Rusiyanın Suriyadakı obyektlərinin saxlanmasına çalışırlar. Rusiya mənbələri bunu belə izah edirlər ki, Ankara bir vaxtlar İran kimi Suriya ərazisini özünün müdafiə nöqtəsinə çevirmək istəyir. Bu vəziyyətdə, Dəməşq və Körfəz monarxiyaları arasında münasibətlərin inkişafına mane olan Əsəd rejiminin İranla münasibətləri ilə bənzətmə özünü göstərir.
Ümumiyyətlə, Suriyadakı hazırkı hakimiyyət bu və ya digər şəkildə elə bir vəziyyətdədir ki, əvvəlki rejimin üzləşdiyi problemləri həll etmək məcburiyyətindədir və bu, təkcə xarici siyasətlə deyil, həm də məcburi şəkildə iqtisadiyyatla da bağlıdır. Bununla belə, əgər Körfəz ölkələri planlaşdırılan infrastruktur layihələrini həyata keçirmək niyyətindədirlərsə, o zaman bu, ən azı xarici regional aktorların maraqları ilə bağlı müəyyən balansın formalaşmasına kömək edə bilər.
V.VƏLİYEV
