…Rusiya pilotsuz təyyarələri Polşanın hava məkanını kütləvi şəkildə pozaraq Varşava və onun müttəfiqlərinin təcili cavab tədbirləri görməsinə səbəb olub. Polşa prezidenti Karol Navrocki NATO Nizamnaməsinin 4-cü maddəsinə istinad etmək niyyətini açıqlayıb, Avropa liderləri isə Polşa ilə tam həmrəy olduqlarını vurğulayıblar.
Hücum müdafiəni gücləndirmək və Rusiya təcavüzünə qarşı kollektiv tədbirləri müzakirə etmək çağırışlarına səbəb olub. Bu hücumun Rusiyaya qarşı konkret hərbi və ya siyasi tədbirlərə gətirib çıxaracağını gözləmək olarmı?
SİA-nın məlumatına görə, bu barədə slovakiyalı politoloq, İctimai Əlaqələr İnstitutunun (İVO) (Bratislava) prezidenti Qriqori Mesejnikovla danışılıb:
…Bu, Qərbin bu cür təxribatlara dözmək niyyətində olmadığını göstərməyin yeganə yoludur. Reaksiya zəif olarsa, Rusiyanın sadəcə sınaqdan keçirdiyi, Qərbin necə reaksiya verəcəyini yoxladığı məlum olacaq. Bundan asılı olaraq Kreml daha da hərəkət edəcək. Putin həmişə Qərbi ayaqda saxlamağa çalışması ilə tanınır. O, hələ Ukraynanın işğalından əvvəl də bu haqda danışıb və bu gün də eyni taktikanı təkrarlamağa çalışır.
Amma indi anlayır: birləşmiş kollektiv Qərb daha güclüdür. Ukraynanı fəth edə bilmədiyi və Ukrayna dövlətçiliyini ləğv edə bilmədiyi müharibədəki uğursuzluqlar fonunda Putin yenidən “başqa cəbhə” açmağa çalışır. Biz bunu artıq görmüşük: 2014-cü ildə – Krımın ilhaqı, Ukraynanın şərqində müharibə, eyni zamanda Suriyada əməliyyata başlayıb.
İndi Kreml yeni silahlı münaqişəyə qarışmağa cəhd edə bilər. Bunun tammiqyaslı və ya yerli olacağını söyləmək çətindir. Amma nəticə NATO ölkələrinin və Avropa Birliyinin sərt reaksiyasından asılıdır. Və təbii ki, ABŞ-ın mövqeyi çox önəmlidir.
…Sual olunur: Polşa Ukraynada müharibə başlayandan bəri ilk dəfə olaraq NATO Nizamnaməsinin 4-cü maddəsini aktivləşdirmək qərarına gəlib. Bu nə deməkdir və Alyans əslində hansı addımlara müraciət edə bilər?
…Slovakiyalı politoloqun fikrincə, NATO Nizamnaməsinin 4-cü maddəsinin aktivləşdirilməsi indi minimal dərəcədə zəruridir. Amma Polşanın hücuma məruz qaldığını nəzərə alsaq, Şimali Atlantika Müqavilənin 5-ci maddəsi haqqında da danışmaq olar.
4-cü maddə məsləhətləşmələri və addımların əlaqələndirilməsini nəzərdə tutur.
5-ci maddə kollektiv müdafiədir.
Bildiyimə görə, NATO Nizamnaməsinin 5-ci maddəsinə yalnız bir dəfə – 11 sentyabr 2001-ci il terror hücumlarından sonra müraciət edilib. Və bu gün Rusiyaya Alyansın eyni səviyyədə cavab verməyə hazır olduğunu başa salmaq tamamilə adekvat cavab olardı.
Bunun necə baş verə biləcəyini söyləmək çətindir.
Amma dronlar bildiyimiz qədər Rusiya və Belarus ərazisindən uçurdu. Müttəfiqlərin Rusiyadan Ukrayna və ya NATO ölkələri istiqamətində uçan hər şeyi vura bilməsi üçün Ukrayna səmasının bağlanması məntiqli addım olardı.
Bu təsirli və eyni zamanda mülayim cavab olardı. Əgər bu kifayət etməsə, o zaman biz raketlərin birbaşa Rusiya ərazisi üzərindən vurulması imkanlarını müzakirə edə bilərik.
Biz İsraildə də oxşar təcrübəni görürük: o, husilərin və İranın raketlərini İsrailə çatmasını gözləmədən Səudiyyə Ərəbistanı və Misir üzərindən tutur.
Hərbi tədbirlərlə yanaşı, Rusiyaya qarşı sanksiyaları gücləndirmək və Ukraynaya dəstəyi artırmaq lazımdır. Yardım var, amma Ukrayna hələ ki, onu tam şəkildə almayıb. Sanksiyaların gücləndirilməsi, Moskvanın diplomatik təcrid olunması və Ukrayna səmasının bağlanması vəziyyəti dəyişə biləcək addımlardır. Qərb hələ səmanı bağlamaq qərarına gəlməyib, amma indi yeni bir fürsət təqdim olunur. NATO-nun bunun üçün kifayət qədər resursları var.
Ukrayna böyük ölkədir, lakin Alyans ABŞ-ın da qoşulduğu onlarla ştatı birləşdirir. Lazım gələrsə, hərbi-texniki yardım da göstərə bilərlər.
Əli Babayev
